Κίνηση Μαβίλη: Οι φανεροί 7 – Της Ειρήνης Μουντράκη

Μικρή διάβαζα με δέος τους Μυστικούς 7 της Enid Blyton. Ήταν μια ομάδα παιδιών που με το καθαρό βλέμμα, την ενέργεια, τη δύναμη και την τόλμη που τους έδινε η ηλικία τους δεν δίσταζαν να αντιμετωπίσουν τα πιο δύσκολα προβλήματα και έβρισκαν λύση σε υποθέσεις που έμοιαζαν χαμένες.

Σχεδόν δύο χρόνια μετά τη δημιουργία της Κίνησης Μαβίλη νομίζω ότι οι «Φανεροί 7» της Κίνησης- Ανέστης Αζάς (ομάδα Προτζέκτορ), Γκίγκη Αργυροπούλου (ομάδα Mkultra), Κώστας Κουτσολέλος (ομάδα Mag), Γιώργος Κολιός (ομάδα Προτζέκτορ), Γεωργία Μαυραγάνη (ομάδα Χάπι Εντ), Βασίλης Νούλας (ομάδα Nova Melancholia), Αργυρώ Χιώτη (ομάδα Vasistas) – καταφέρνουν αντίστοιχα να αναλάβουν δράση και να προτείνουν λύση σε μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, ιδιαίτερα στιw παρούσες συνθήκες. Την υπόθεση «ελληνικό θέατρο». Σίγουρα, δεν μιλάμε για θαύματα, όμως μιλάμε για βήματα, εφαρμόσιμες ιδέες και πρακτικές που μπορούν να βοηθήσουν τις νέες δυνάμεις που αναπτύσσονται και να δώσουν μια ανάσα στο υπάρχον σύστημα.

Έχουν περάσει αρκετοί μήνες από τον Σεπτέμβριο του 2010 και την επιστολή προς τον Υπουργό Πολιτισμού με την οποία ζητούσαν την αναδιαμόρφωση του συστήματος, την παραχώρηση περισσότερου χώρου σε νέες ομάδες και την εφαρμογή μιας ουσιαστικής πολιτιστικής πολιτικής που θα αντιμετωπίζει το θέατρο όχι ως μικρομάγαζα αλλά ως κοινωνικό αγαθό και προνόμιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Οι καλλιτέχνες-μέλη χαρακτήριζαν τον εαυτό τους και τη δουλειά τους κομμάτι του «νέου ερευνητικού θεάτρου» της Ελλάδας και επεσήμαναν πως ένιωθαν ότι οδηγούνται σε εσωστρέφεια και αποκλεισμό. Ζητούσαν την ύπαρξη κριτηρίων για τις κρατικές επιχορηγήσεις ενώ έκαναν λόγο και για την ανάγκη ύπαρξης μιας ανεξάρτητης αρχής για το θέατρο, όπως ήταν το ΕΚΕΘΕΧ. Κυρίως όμως αιτούνταν διάλογο με το Υπουργείο.

Την επιστολή έσπευσαν να προσυπογράψουν δεκάδες άνθρωποι του θεάτρου από την πράξη και τη θεωρία, αλλά και από άλλους χώρους της τέχνης. Το κράτος έτεινε μάλλον ευήκοα ώτα. Χωρίς να μπει επίσημα σε διάλογο, τους έδωσε «χώρο» να λειτουργήσουν. «Ο διάλογος με τους φορείς και το κράτος είναι ένα μέσον για να ζυμωθούν και να επιτευχθούν αλλαγές. Ήδη με την πρώτη δημόσια ενέργειά μας, την αποστολή δηλαδή ανοιχτής επιστολής προς τον Υπουργό Πολιτισμού το φθινόπωρο του 2010, θελήσαμε να ξεκινήσουμε τον διάλογο. Στην ημερίδα που οργανώσαμε για την Πολιτιστική πολιτική και το σύγχρονο θέατρο στην Ελλάδα (8-1-2011, Bios) παρευρέθησαν εκπρόσωποι του ΥΠΠΟΤ. Αργότερα πήραμε κι εμείς μέρος με συγκεκριμένες προτάσεις και ιδέες στην ανοιχτή ηλεκτρονική διαβούλευση για τον σχεδιασμό του νέου πλαισίου των επιχορηγήσεων. Ο διάλογος με την πολιτεία δεν είναι κάτι εύκολο γιατί συχνά υπάρχουν αγκυλώσεις, προκαταλήψεις, άγνοια (από όλες τις πλευρές), όμως πρέπει να επιδιώκεται» λένε.

Καταλαμβάνοντας το θέατρο ΕΜΠΡΟΣ

Όταν τον περασμένο Νοέμβριο η Κίνηση Μαβίλη αποφάσιζε να εισβάλλει και να καταλάβει το πολυσυζητημένο θέατρο ΕΜΠΡΟΣ -κλειστό από το 2006-, το κράτος δεν επενέβη, επιδεικνύοντας ένα είδος ανοχής και συνενοχής. «Ως προς το ΕΜΠΡΟΣ, ενημερώσαμε τυπικά το Υπουργείο για την ενέργειά μας την πρώτη ημέρα της ενεργοποίησης (11-11-2011). Η πολιτεία διατείνεται πως το ΕΜΠΡΟΣ έχει εκκρεμότητες στατικότητας και κτηριακής καταλληλότητας. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν το έχουν αξιοποιήσει τόσα χρόνια. Αφού το κράτος δεν μπορεί επίσημα να το αξιοποιήσει παραχωρώντας το, επί παραδείγματι, σε νέες ομάδες, κλπ., μοιάζει πως η κίνησή μας είναι μια υγιής αντίδραση/παράκαμψη των κρατικών κωλυσιεργιών και γραφειοκρατικών  (τυπικών ή ουσιαστικών) προσχωμάτων.

Ίσως και η πολιτεία αντιλαμβάνεται ότι στην παρούσα χρονική στιγμή, είναι μάλλον προτιμότερη αυτή η «αξιοποίηση» του χώρου από την Κίνηση Μαβίλη, από το τίποτα!» δηλώνουν ευθαρσώς. Η οργάνωση και το πρόγραμμα δράσεων καθόλου δεν παρέπεμπαν σε μια άναρχη κατάληψη, εξάλλου η Κίνηση έκανε λόγο για ενεργοποίηση. Επρόκειτο περισσότερο για ένα είδος Φεστιβάλ, ένα σημείο συνάντησης, διαλόγου και ανταλλαγής που περιλάμβανε περφόρμανς, διαλέξεις, συζητήσεις, εικαστικές παρεμβάσεις, παραστάσεις-υβρίδια, ανοιχτά μαθήματα, προβολές. Ο πρώτος κύκλος δράσεων πραγματοποιήθηκε από τις 12 έως τις 23 Νοεμβρίου γνωρίζοντας θερμή υποδοχή από τους ανθρώπους της τέχνης χωρίς να λείπουν ωστόσο και αντιδράσεις καχυποψίας ή επιφύλαξης.

Θέατρο, Χορός, Εικαστικά, Μουσική και Θεωρία ενώθηκαν και συνυπήρξαν σε μια δια-καλλιτεχνική προσπάθεια να δυναμώσει η φωνή τους, να δώσουν ένα δυναμικό «παρών». Καλλιτέχνες από όλους τους χώρους έσπευσαν να συνδράμουν. Από τον Δημήτρη Παπαϊωάννου, τον Ακύλλα Καραζήση, τον Ζάφο Ξαγοράρη και την Εύα Στεφανή μέχρι την ομάδα Yelp, τους Electobalcana και την κολεκτίβα αρχιτεκτόνων Encounter Athens.

Μια εναλλακτική πολιτιστική πολιτική

Αυτό που ξεκίνησε ως μια αυθόρμητη κίνηση λίγων καλλιτεχνών μετουσιώθηκε σε μια οργανωμένη, πολυσυλλεκτική στάση απέναντι στην παρούσα κατάσταση, λειτουργώντας με ένα πολύ συγκεκριμένο σκεπτικό, με ένα πρόγραμμα δράσεων που αποσκοπούσε στην αναδιάρθρωση της πολιτιστικής πολιτικής και την αφύπνιση των καλλιτεχνών. «Δεν ήμασταν από την αρχή επτά, φτάσαμε σε αυτόν τον αριθμό και σε αυτή τη σύνθεση σταδιακά και με κάποια προσοχή. Σαφώς και η σύνθεση της ομάδας μπορεί να αλλάξει (όπως έχει ήδη γίνει) ή να μεγαλώσει σε αριθμό. Ωστόσο, όσο μεγαλώνει ο αριθμός, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μιας πιο δύσκολης επικοινωνίας. Ο άτυπος τρόπος που έχουμε υιοθετήσει για τη διαδικασία διεύρυνσης είναι ο εξής: κάποιος από εμάς προτείνει κάποιον καινούργιο που τον γνωρίζει και θεωρεί ότι «κολλάει» στην ομάδα. Ύστερα τον γνωρίζουμε όλοι και αν όλοι αισθανθούμε ότι «κολλάει», κι εκείνος όντως θέλει (σημαντικός παράγοντας), εντάσσεται στην ομάδα. Πάντως, μέσα από την ενεργοποίηση του ΕΜΠΡΟΣ, έχει ήδη σχηματιστεί ένα διευρυμένο σύνολο ανθρώπων και ομάδων με τους οποίους συνεργαζόμαστε αγαστά».

Στο διάστημα που ακολούθησε κράτησαν το ΕΜΠΡΟΣ ανοιχτό με εβδομαδιαίες φιλοξενίες καλλιτεχνών στον χώρο, με συνεργασίες, συναντήσεις και δράσεις της Κοινότητας Κατοίκων Ψυρρή. Από τις 8 έως τις 18 Μαρτίου ο δεύτερος κύκλος εντατικών δράσεων ενεργοποιείται με κεντρικό θέμα «Εν δυνάμει: Εναλλακτικοί τρόποι παραγωγής στο ΕΜΠΡΟΣ» ενώ προσκεκλημένο είναι και το μεταπτυχιακό θεάτρου της Σχολής Das Arts του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ.

Οι ενότητες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον:

– Αυτογκόλ (δοκιμές πάνω σε παραστατικές φόρμες, αυτή τη φορά σε συνδιαλλαγή με ένα απόσπασμα συνέντευξης του Καστοριάδη που αναπτύσσει μία θέση για την αυτόνομη κοινωνία)

– Ανατολή & Δύση (διερεύνηση συνθηκών καλλιτεχνικής παραγωγής και εκπαίδευσης)

– Αγορά (προτάσεις από το Κέντρο Έρευνας για τις Παραστατικές Τέχνες)

– Τρόποι και στρα-τηγικές αυτό-οργάνωσης – Βιώσιμη πόλη (σειρά δράσεων στη γειτονιά του Ψυρρή)

– Αυτόνομη ζώνη (αυθόρμητη χρήση του χώρου)

– Συγκατοίκηση (εικαστικές δράσεις).

Ο Σίμος Κακάλας, η ομάδα Abailar, η Έλλη Παπακωνσταντίνου, ο Κωνσταντίνος Ρήγος, η Άντζελα Μπρούσκου, ο Κωνσταντίνος Μίχος, ο Περικλής Μουστάκης είναι ανάμεσα στους καλλιτέχνες που θα πάρουν μέρος. «Οι δράσεις και το πρόγραμμα του ΕΜΠΡΟΣ είναι προϊόν επιθυμίας. Ή καλύτερα, επιθυμιών. Προκύπτει μέσα από την καλλιτεχνική ανάγκη να φτιάξουμε ένα πλαίσιο ανταλλαγής και συνομιλίας διαφορετικών τεχνών, συνάντησης θεωρίας και πράξης, μετατόπισης της έμφασης από το τελειωμένο αποτέλεσμα στην ερευνητική διαδικασία».

Ο χώρος όμως θα μείνει ανοιχτός και μετά από αυτό τον κύκλο καθώς από τον Απρίλιο το ΕΜΠΡΟΣ θα περάσει στον Χορό. Ο Σύνδεσμος Χορογράφων (Τζένη Αργυρίου, Μέντη Μέγα, κλπ.) θα αναλάβουν τη διαχείριση του χώρου για δύο εβδομάδες αναπτύσσοντας και εφαρμόζοντας ένα πρόγραμμα για τον χορό. Όμως πόσο μέλλον βλέπουν στην κίνηση και τι εξέλιξη θα μπορούσε να έχει; «Αυτό είναι ένα ερώτημα που μας απασχολεί συνεχώς. Η διάρκεια δεν είναι πάντα το ζητούμενο. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τέτοιες κινήσεις που από τη φύση τους έχουν έναν πρόσκαιρο χαρακτήρα και ειδικά σε τέτοιες εποχές όπου ευνοείται η ρευστότητα και η διαρκής κίνηση.

Δεν ξέρουμε ούτε πόσο μέλλον μπορεί να έχει αυτό που κάνουμε στο ΕΜΠΡΟΣ, ούτε προς ποια κατεύθυνση-χαρακτήρα θα μπορούσε να εξελιχθεί. Αυτά είναι πράγματα που μας απασχολούν και προσπαθούμε να τα διερευνήσουμε, τόσο συζητώντας, όσο και μέσω δοκιμών και πράξεων. Ας πούμε πάντως ότι αυτό που μετράει – στην περίπτωση του ΕΜΠΡΟΣ και όχι μόνο! – είναι το παρόν, αυτό που συμβαίνει, που γίνεται, ασχέτως με το όποιο άδηλο μέλλον…»

Πράγματι στις μέρες που ζούμε είναι σχεδόν αδύνατο να ξέρει κανείς ακόμη και την επόμενη μέρα. Όμως είναι βέβαιο ότι κάθε δράση φέρνει αντίδραση. Και η αντίδραση στην προκειμένη περίπτωση είναι θετική. Είναι θετικό να βλέπεις νέους καλλιτέχνες να συσπειρώνονται, να συναδελφώνονται, να διεκδικούν και εκπροσώπους μεγαλύτερων γενεών να τους αγκαλιάζουν και να τάσσονται στο πλευρό τους. Είναι επίσης θετικό να βλέπεις να μπαίνουν σε εφαρμογή όνειρα και ιδέες. «Αλλά το πράγμα θέλει επιμονή, συνέχεια και διεκδίκηση σε μικρή και μεγάλη κλίμακα».